Museum Kleef
De buitenkant van het museum, gevestigd in een voormalig kuurhotel uit de 19e eeuw, laat bij aankomst nog niets los over de architectonische hoogstandjes aan de binnenkant.
Ik weet niet meer wat ik verwachtte toen ik het museum voor het eerst bezocht, maar dat was zeker niet het beeld van een hedendaags interieur waar de sfeer van vervlogen tijden nog onmiskenbaar aanwezig is. Het authentieke brede trappenhuis tegenover de ingang en de smalle designtrap naar het mu- seumcafé rechts in de brede gang, werken als tegenpolen die elkaar moeiteloos accepteren. Ook in Duitsland lachen de appelpunten me al van verre toe. Op de zilverkleurige schalen liggen ze vooraan. Als onverwachte bonus volgt eenzelfde schaal met ́appeltompouce ́ of noem je dat hier appfelschnitte? De gejaagde blik van de mevrouw die er over gaat, laat geen twijfel toe. Ik bestel er van alle twee één, en laat de keus aan mijn man. Hij kiest de traditionele appelpunt. De tompouce smaakt beter.
In een immense verstilde ruimte hangen ze. Foto’s van Michael Reisch met geometrische vormen, ontstaan door het verloop van zwart naar wit. Vanaf de zijkant vertelt de rondleidster een mooi verhaal over het verschil tussen zijn digitaal bewerkte foto’s van landschappen in de vorige zaal en het werk waar we nu voor staan. Volgens zeggen ontbreken in deze serie concrete motieven; interes- sant, maar een vluchtige blik op de zes uit de kluiten gewassen werken wekt geen enthousiasme. Het stoort me dat ik, als kijker, door de glimmende panelen wordt weerspiegeld. Bij nadere beschouwing vervaagt dat beeld en maak ik samen met andere bezoekers deel uit van het werk. De overgang van zwart naar wit levert een bijna in nevelen gehulde foto ́s op die als het ware een video laten zien van voorbijgangers die van het ene naar het andere paneel lopen. Het levert spannende beelden op. Zij hebben een installatief karakter en in samenspel met de ruimte een bijna lichamelijke werking, lees ik in de bijbehorende handleiding. Vertwijfeld vraag ik me af of mijn ervaring met deze tekst overeenkomt.
Richard Long
In de volgende lange smalle zaal, aan één kant gemarkeerd door eigentijdse zuilen, leidt een magistraal kunstwerk van Richard Long als een met keien gemarkeerde weg in rechte lijn naar Pallas Athena. Het monumentale marmeren beeld uit 1660, een geschenk van de stad Amsterdam aan ‘onze’ Prins Maurits, stadhouder van Kleef, lijkt een vreemde eend in de bijt in een museum voor moderne kunsten. Maar niets is minder waar. Het beeld stijgt door het dertig meter lange pad ver boven zichzelf uit. Het is jammer dat de weg stukloopt op de zijkant van de Pallas en niet eindigt aan de voorkant, want aan de andere kant van’de weg’ staat wel in rechte lijn een beeld van Thomas Schütte, Der grosse Geist. Vanuit een bin- nenplaats kijkt het stoere beeld naar de Pallas Athene, de godin die in de Griekse mythologie de tegenstrijdige funkties als de godin van oorlog, de wijsheid en de kunsten kreeg toebedeeld. Door de Pallas een kwartslag te draaien zouden de drie autonome beelden met elkaar verbonden worden, waardoor een soort Gesamtkunstwerk met een geheel eigen dimensie zou zijn ontstaan.
Joseph Beuys
In najaar 2012 werden de gerenoveerde aula en een nieuwe expositiezaal geopend. Tussen 1957 en 1964 had de beeldhouwer Joseph Beuys in dit deel zijn atelier, waar eerder door kuurgasten werd gebaad. Ik verwacht dat het atelier van deze belangrijke naoorlogse kunstenaar is nagebouwd, maar dat blijkt niet het geval. Een kleine verza- meling van atelier attributen ligt verweesd in een vitrine. Daarnaast is een zaal met een kleine collectie tekeningen ingericht. Bij het zien van zijn tekenin- gen krijg ik het onaangename gevoel dat mij rechtstreeks toegang wordt verleend tot zijn hersenspinselen, die tegelijkertijd voor mij hermetisch zijn gesloten.
In een vitrine ligt werk die de invloed van zijn leermeester Ewald Mataré moet verraden. De bewijsstukken zijn minder interessant dan ze lijken omdat het werk van beide kunstenaars weinig raakvlakken heeft. De artistieke ontwikkeling van Mataré is te volgen in meer dan vijftig beelden uit alle perioden van zijn oeuvre. Als iconen van de kunst van zijn hand, manifesteren liggende en staande koeien zich indringend op. Een hoogtepunt is het onver- valst expressionistische beeld, Moeder en kind uit 1922/23.
Na de lunch, waar ook het smakelijke roerei onlosmakelijk met deze Vriendenexcursie verbonden blijft, noodt de zon velen uit tot een korte wandeling door de tuinen van het voormalige kuuroord. Het biedt een prachtig zicht op een berghelling waar aan beide zijden de bomen wijken voor een steil omhoog klimmende trap met op de top een obelisk met een adelaar die zijn gouden vleugels wijd uit-