Nighthawks
Kan een kunstwerk onvergetelijk zijn, als je het nog nooit in het echt hebt gezien? Die vraag komt op bij één van mijn favoriete schilderijen: Nighthawks van Edward Hopper.
Al lang was ik geïntrigeerd door dit schilderij en toen ik in 1982 in New York was haastte ik mij naar het Moma en de Whitney, waar ik in één van beide musea deze Hopper verwachtte. Mijn voorbereiding faalde dit keer: Nighthawks hangt niet in een New Yorks museum, maar in het Art Institute of Chicago. Bij een Hopper-tentoonstelling in 2006 kwam het naar het Whitney (met nog 30 andere werken), maar toen was ik daar niet.
Toch doet Nighthawks op afbeeldingen mij zoveel, dat het voor mij onvergetelijk is vanaf de eerste aanblik. Anders dan bijvoorbeeld het werk van Rothko, waarbij de overweldigende aanblik van een echt schilderij voor mij nodig was, roept Nighthawks een sfeer op, die mij meesleept. Het roept bij mij een emotie op, als of ik het tafereel zelf meemaak.
En ik heb het bij mijn bezoek in 1982 in Amerika meerdere malen meegemaakt: o.a. in New York City om twee uur ‘s nachts na een concert van Warren Zevon in de Riche en in de wijk waar mijn hotel in Los Angeles mij opriep om onmiddellijk iedere beroving aan de desk te melden.
Wat is die sfeer? Het geeft mij een gevoel van melancholie. Voor wie weet wanneer Hopper het schilderde (in 1942, mijn geboortejaar) is er een verband met depressieve en verontruste gevoelens in Amerika aan het begin van de Tweede Wereldoorlog (Japan had net in december 1941 Pearl Harbor aangevallen).
Ik voel bij dit schilderij een mengeling van eenzaamheid en verbondenheid. De mensen aan de bar communiceren niet, maar horen er duidelijk wel; ze zijn niet zomaar binnen gelopen.
De relaties tussen de aanwezige gasten is onduidelijk. Zijn de man en de vrouw, die naast elkaar zitten, een stel? En wat is de rol van de man, die we op de rug zien? Het ziet er niet naar uit, dat er enige vorm van communicatie is. Dat past bij de intrigerende manier, waarop Hopper mensen afbeeldt.
Voor mij is dit schilderij een voorbeeld van wat een kunstwerk moet doen: een emotie oproepen, waarbij je deelgenoot wordt van een andere, door de maker afgebeelde wereld. Ik word ingezogen in Nighthawks en er deelgenoot van gemaakt. Dat maakt het voor mij onvergetelijk.
Hans Meininger,
januari 2021